ملوک خوارزم (آفریغی) از آغاز تا ظهور سامانیان

عصر حکومت ملوک خوارزم که خاستگاه آنان به اساطیر و شخص آفریغ می‌رسد، نا شناخته باقی مانده است. این حاکمیت در منطقه خوارزم و در شمال شرق جیحون شکل گرفت. نخستین ملوک خوارزمشاهی در این منطقه، خاندان آفریغ هستند که بنابر نوشته ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه، پیشینه‌ی آن ها به سال 305 میلادی می‌رسد. این ملوک که تعدادشان به بیست و دو نفر می‌رسد، و نسب خویش به کیخسروی کیانی می‌رسانند، بعدها به آل عراق شهرت یافته‌اند. در سال 93 ھ/712م، خوارزمشاه که در برابر فتنه‌ی برادرش ناتوان شده بود، قتیبه بن مسلم را به فتح خوارزم دعوت نمود. از این زمان به بعد، خوارزم در قلمروی جهان اسلام قرار گرفت. قتیبه بن مسلم پس از این توفیق، منصب ملوک خوارزم را ابقاء نمود. لیکن در جوار آنان، عمّالی از عرب را نیز منصوب کرد که دارای قدرتی افزون بودند. منازعات و مجادلات این دو خاندان بعد ها اسباب تفکیک خوارزم به دو منطقه و قلمرو با مرکزیت کاث پایتخت ملوک خوارزم شاهی، و گرگانج محل حضور عمال عرب گردید.